„Bardzo szczęśliwi żyjemy,

wolni od nienawiści, pomiędzy nienawistnikami.

Pomiędzy nienawidzącymi przebywamy
nie nienawidząc. (…)

 

Bardzo szczęśliwi żyjemy,

wolni od pogoni, pomiędzy pragnącymi.

Pomiędzy pragnącymi przebywamy,

bez pragnienia.”

Zwróćcie proszę uwagę, że ten niezwykle poetycki i piękny tekst nie odnosi się do żadnej metafizyki lecz zawiera wyłącznie zdania, które mogą być empirycznie falisyfikowalne. Swego czasu tutaj na blogu toczyła się intensywna dyskusja o źródłach etyki. Moi polemiści twierdzili, że nie jest możliwe skonstruowanie etyki bez odniesień metafizycznych. To ewidentny błąd bo taki nie-metafizyczny system filozoficzny i etyczny został skonstruowany już 2500 lat temu przez indyjskiego sceptycznego filozofa Siddharthę Gotamę.

Gotama znany jest szeroko jako Budda. Nas tu jednak nie interesuję przekaz religijny lecz filozofia, dlatego będę go tu wzmiankował z imienia i nazwiska. Jak większość starożytnych filozofów Gotama był ekspertem od szczęścia i jest  to główny przedmiot jego analiz. System filozoficzny Gotamy opiera się na spostrzeżeniu, że wszystkie odczuwające istoty chcą uniknąć cierpienia. W oparciu o tą obserwację budowany jest bogaty zestaw etycznych rad dzięki którym można uniknąć cierpienia. Cały system opiera się na doświadczeniu. Niezwykle interesujące jest to, że hipotezy Siddharthy Gotamy dotyczące szczęścia potwierdzane są przez współczesne badania neurobiologiczne i kognitywistyczne.  To jest poważny argument za tym by  też sięgnąć po oryginalne teksty tego starożytnego myśliciela.

Zupełnie nie będzie nam przeszkadzało to … że nie ma żadnych oryginalnych tekstów Siddharthy Gotamy. Jego myśl została spisana wiele lat po jego śmierci i być może przekaz ustny przyczynił się do jej rozwinięcia. Skoro nas interesuje filozofia a nie prawa autorskie do starożytnych tekstów to nie ma to najmniejszego znaczenia. Zbiór tych nauk znany jest jako Tipitaka albo Kanon Palijski. Składa się z trzech części: Vinaja Pitaka (rytualne reguły religijne), Sutta Pitaka (teksty filozoficzne uważane za nauczanie Gotamy), Abhidhamma Pitaka (teksty filozoficzne). Wszystko to ma monstrualną objętość wielkiej szafy. Sama Sutta Pitaka zawiera około 10000 sutr. Na szczęście nie wszystkie uważane są przez znawców za jednakowo istotne.

W bardzo odległych czasach gdy kończyłem szkołę nie dało się zdać matury nie wiedząc kto to był np. Zenon z Kition albo Epikur. Ogólnie w naszym kręgu kulturowym znamy myśl Platona, Arystotelesa, Akwinaty, Kartezjusza, Kanta lub Hume’a. Każdy z nich urodził się nie dalej niż 2000 km od Krakowa. To strasznie europocentryczne. Dlatego  dla poszerzenia erudycji przeniesiemy się do starożytnych Indii. Gotama to bodaj najważniejszy myśliciel spoza europejskiego kręgu kulturowego. Jako filozof kawiarniany znam zawodowych filozofów kończących habilitacje,  którzy nie mają najmniejszego pojęcia o filozofii orientalnej.Trzeba więc popularyzować naukę.

Gotama streścił on zwoje nauczanie w mnemotechnicznej postaci tzw. Czterech Szlachetnych Prawd oraz Szlachetnej Ośmiorakiej Ścieżce. W poprzednim tekście zawarłem ogólnikowy wstęp do Czterech Szlachetnych Prawd zaś Ścieżka będzie wyłożona w kolejnych wpisach.  Czego też Wszystkim i sobie życzę!