Swego czasu sporo pisałem na temat paleolitu. Idea tych tekstów była następująca. Pod względem biologicznym jesteśmy w 99 procentach tym co zjadamy (reszta to to co wdychamy). W ludzkim ciele co roku następuje wymiana ponad 90 procent atomów. Błona żołądkowa wymienia się raz na kilka dni, skóra raz na miesiąc zaś po kilku latach nawet nasze kości składają się w większości z nowych atomów. Skoro jesteśmy tym co zjadamy to fundamentalne znaczenie ma pytanie: czym powinno się karmić taka małpę jak człowiek? Odpowiedź zmierzała do tego, jak zastąpić to co toksyczne dla hominida, tym co jest dla niego odżywcze, w oparciu o wyniki antropologii ewolucyjnej.

Podobnie jest z umysłem. Umysł jest stymulowany zewnętrznie jednak w większości karmi się myślami jakie sam wyprodukuje. Na to kim jesteśmy pod względem umysłowym największy wpływ ma jakość naszych myśli. Pojawiają się więc pytania. Jak zapanować nad własnymi myślami tak by się z nimi nie bić? Jak nie być targanym przez własny umysł? To jest podobnie jak z jedzeniem. Zastanawiamy się jak zastąpić myśli „toksyczne” myślami „zdrowymi”.

Tak  – można stać się mistrzem własnego umysłu. Jakąkolwiek myśl będziesz chciał pomyśleć to ją pomyślisz a jak nie będziesz chciał to jej nie pomyślisz. Według omawianej tu Ośmiorakiej Ścieżki, która jest istotnym składnikiem filozofii orientalnych, ogólny przepis jest następujący.

1. Omawiamy szósty element Ścieżki czyli tzw. właściwy wysiłek, który zmierza do tego by w umyśle pojawiały się i utrzymywały „zdrowe” myśli.
2. Najpierw należy wiedzieć jakie myśli są niezdrowe. Uproszczoną listę zamieściłem w tym  tekście. Niskiej jakości myśli to tzw. „przeszkody umysłowe” – są to myśli, które prowadzą bezpośrednio do cierpienia:
   • każde pożądanie
   • nienawiść lub jakakolwiek awersja
   • niepokój, obawa, strach
   • ospałość lub przytępienie umysłu
   • wątpliwości co do Ścieżki
   • inne niezdrowe myśli takie jak np. pycha, zazdrość lub arogancja wynikają bezpośrednio lub pośrednio z powyższych
3. Celem właściwego wysiłku jest doprowadzenie do sytuacji gdy w umyśle pojawiają się wysokiej jakości myśli związane z:
   • odpuszczeniem,
   • życzliwością,
   • spokojem,
   • rześkością,
   • pewnością,
   • skupieniem   i
   • uważnością umysłu.
4. Do właściwego wysiłku umysłu potrzebne jest właściwe rozumienie i właściwa intencja.  Zdecydowanie też nie daje się zapanować nad myślami bez stałej praktyki medytacji, która pomaga w wytworzeniu zwyczaju uważności rozumianej jako stała świadomość chwili obecnej.
5. Właściwy wysiłek oznacza „właściwy”  a nie ciężki bo do własnego umysłu należy odnosić się życzliwie i delikatnie. Nie należy się więc bić z niezdrowymi myślami lecz je uważnie rozpoznawać, obserwować jak narastają i zanikają i łagodnie zastępować przeciwnymi im zdrowymi myślami. Praktyka obserwowania własnych myśli powinna być lekką, nienatrętną lecz stałą zabawą intelektualną.
6. Właściwy wysiłek jest możliwy tylko wtedy gdy zauważasz i rozpoznajesz własne myśli.
7. Dlatego pierwszym sposobem uwalniania się od niezdrowych myśli jest po prostu ich rozpoznanie, nazwanie i ignorowanie poprzez skierowanie uwagi na chwilę obecną.
8. Na początkowym etapie niezdrową myśl możesz po prostu ignorować
9. Gdy to nie działa skieruj świadomość uważnie na chwilę obecną.
10. Gdy to nie pomaga postaraj się wytworzyć myśl przeciwną pozytywną. Zamiast pożądania odpuszczenie, zamiast gniewu życzliwość, zamiast strachu spokój itp.
11. Gdy to nie działa to racjonalnie przemyśl nieracjonalność niezdrowej myśli.
12. Gdy chciwość, złość lub strach nadal są obecne w Twojej głowie i nie dają się zastąpić odpuszczeniem, życzliwością i spokojem to zobacz kto jest w Twoim polu widzenia i skieruj w myślach do tej osoby tekst „obyś był szczęśliwy i wolny od wszelkiego cierpienia”.

Trochu to chyba brzmi nieco teoretycznie dla kogoś kto nie medytuje? Potrzebny przykład? Trzeci raz piszę o właściwym wysiłku ale zdecydowanie czuję że nie wyczerpałem tematu. Za kilka dni przykład. Tymczasem cytat który spina w całość Ośmioraką Ścieżkę. Zrealizowany rzecze tak:

Avija Sutta, SN XLV.1

Pełna wiedza prowadzi do rozsądku i w efekcie do sumienności i zatroskania. U tego który kultywuje pełną wiedzę, powstaje właściwe rozumienie. U tego który kultywuje właściwe rozumienie, powstaje właściwa intencja. U tego który kultywuje właściwą intencję, powstaje właściwa mowa. U tego który kultywuje właściwą mowę, powstaje właściwe postępowanie. U tego który kultywuje właściwe postępowanie, powstaje właściwe życie. U tego który kultywuje właściwe życie, powstaje właściwy wysiłek. U tego który kultywuje właściwy wysiłek, powstaje właściwa uważność. U tego który kultywuje właściwą uważność, powstaje właściwe skupienie.

Czego Wszystkim i sobie życzę!